Een Afstandelijke Alchemist
David Stroband on Martijn Schuppers - 1999 - NL
MARTIJN SCHUPPERS: GEDOCUMENTEERDE HANDELINGEN23 januari t/m 21 februari 1999
schilderijen, wandtekening
de tentoonstelling bestaat voornamelijk uit schilderijen ontstaan in de afgelopen twee jaar. Hoewel ze onderling van karakter verschillen is de onderliggende houding t.o.v. het schilderij gelijk. enerzijds tonen ze een houding die vrij sec en conceptueel is, anderzijds een houding die aan het visuele appelleert.
Naast de schilderijen (en er direct mee verbonden) wordt er een wandtekening aangebracht op de nieuwe wand (4,5 x 6 meter) die na de recentelijke verbouwing is ontstaan. Deze bestaat uit een 'willekeurige' lijn die 'zichzelf' navolgt. In het oneindige proces dat volgt, en dat wordt afgebakend door de gegeven ruimte, wordt de vorm gegenereerd, tegelijk met de compositie en de gelaagdheid.
Martijn Schuppers is een beeldend kunstenaar die zeer monogaam is. Hij lijkt getrouwd met het medium verf en voert dit huwelijk ook nog eens met verve. Al jaren schildert Schuppers: op Academie Minerva (eindexamenjaar 1995), de jaren na de academie en nu dan binnen de contouren van de tweede fase opleiding schilderkunst aan Academie Minerva. Wanneer je Schuppers een schilder noemt ontkom je echter niet aan een behoorlijke dosis scepsis bij hem. Het begrip 'schilder' is ook historisch beladen. al eeuwenlang wordt het gedaan: in zeer veel stijlen en naar bijzonder veel motieven. Tot in de tweede helft van de vorige eeuw was de 'zichtbare werkelijkheid', al hoe geïdealiseerd, de bron van het schilderij. vanaf deze tijd gingen schilders peuteren aan de schilderkunstige weergave die bij gelegenheid in scherven uiteenviel of weer in elkaar werd gezet.
Pas in de tweede helft van de 20e eeuw, toen de schilderkunstige weergave van de werkelijkheid om en om gekanteld was, werden de middelen (verf, drager, penseelstreek) aan een onderzoek onderworpen. dit resulteerde in het toekennen van de hoofdrol aan de middelen en dit betekende dat het motief (het plaatje) werd verlaten en dat puur formele elementen als formaat, vorm van de drager, verfstreek en kleur de dienst in het schilderij gingen uitmaken. Als kijker stuitte je op verf zonder dat deze nog dienstbaar was aan een 'venster op de werkelijkheid'. Het schilderij verwees alleen nog naar zichzelf als object. Deze objecten waren vaak echter bepaald niet van enige schoonheid gespeend en bleven overduidelijk artefacten.
Schuppers staat als schilder in de traditie van de beeldende kunst die het illusionisme probeerde te ontmaskeren door juist alle aandacht op te eisen voor het materiaal. In zijn eerste jaren aan Academie Minerva schilderde hij figuratief en ontdekte dat elk schilderij dat de 'werkelijkheid' trachtte weer te geven uiterst problematisch is omdat ze deze altijd geweld aandoet. Keuzes voor compositie, vorm en kleur werden onzeker en leken zelfs zinloos. Schuppers besloot geen keuzes meer te maken. Hij verliet de figuratie, bedekte het gehele beeldvlak met een ritmisch patroon van verfstreken en koos voor de kleur zwart, een kleur die alle kleuren in zich verenigt. het in olieverf geschilderde zwarte oppervlak gaf deze werken een spiegelend aanzicht en de directe omgeving werd zodoende in de schilderijen weerkaatst. Dit geeft dit werk naast zijn toch nog altijd schilderkunstige kwaliteiten ook een fotografische dimensie. Het werk 'registreert' de omgeving en kaatst ze weer terug. Dankzij de opkomst van de fotografie, een medium dat belangrijke functies van de schilderkunst heeft overgenomen, zag de schilderkunst zich genoodzaakt haar positie steeds opnieuw te bepalen. Een inflatie van beelden was hervan het gevolg en dit feit leidt bij Schuppers tot de conclusie dat er net zo veel schilderijen gemaakt kunnen worden als er werkelijkheden zijn. Elk beeld (schilderij, foto, film) geeft een interpretatie van de werkelijkheid. Het kunstwerk met universele aspiraties blijkt hierdoor een onmogelijkheid.
 |  |
De veelheid aan en beweeglijkheid van korte verfstreken die Schuppers in zijn zwarte schilderijen (aluminium drager) neerzette illustreert het oneindige aantal perspectieven dat je op zo iets als de werkelijkheid kunt hebben.
Martijn Schuppers kwam steeds meer tot de conclusie dat voor hem het schilderij een gevolg was van een aantal handelingen, het omgaan met materiaal zoals verf en kwasten en dat het beslist niet meer of niet minder is. "Ik vind de handelingen rond het maken van een schilderij een belangrijk als die rond het schoonmaken van mijn aanrecht", aldus Schuppers. Een uitspraak van de Franse kunstenaar (schilder) Bernard Frize is hem op het lijf geschreven: "Het behoort tot de waardigheid van de kunstenaar zich in zijn werk niet anders op te stellen dan daarbuiten".
Schuppers wil een zo afstandelijk mogelijke houding tot zijn werk innemen. Het schilderij moet zichzelf zoveel mogelijk genereren en vormt zeker niet het resultaat van een aantal unieke creatieve gebaren. Hij is zich ervan bewust dat elk gebaar aangaande een schilderij handeling is verworden. Ook hiermee lonkt Schuppers naar de fotografie: een korte, geprogrammeerde handeling en het beeld is daar.
Opmerkelijk is dat Schuppers de laatste tijd wel op doek (een traditionele drager) werkt en het fenomeen kleur ook niet meer als dienend, maar juist als expressief element ziet. Het werk vormt hiermee steeds meer een spannende synthese van het illusionistische en het objectmatige, het materiële en lijkt de resultante van een alsmaar vrijere manier van werken door de kunstenaar. Er wordt door Schuppers constant onderzoek gedaan naar de ruimte die hij ten opzichte van zijn werk heeft. Hij werkt in series waarin steeds een bepaalde fase van het onderzoek besloten ligt. Zo is er een serie waarin de penseelvoering geheel verzelfstandigd wordt ten opzichte van een systematisch opgezet, getekend raster dat zich onder de verfhuid bevindt. Schuppers plant op een bepaalde plek op het schilderij zijn kwast met alkydverf (huishoudverf) en volgt één van de vele lijnen in het raster. door de complexiteit van dit raster kan Schuppers niet overzien waar hij met zijn kwast belandt. voordat de laag alkydverf werd aangebracht zijn, volgens hetzelfde principe, al lijnen acrylverf (rechtstreeks uit de tube afkomstig) over het raster gelegd. Soms bindt hij drie kwasten met verschillende kleuren olieverf aan elkaar en trekt hiermee zijn sporen. Op de kruispunten van verschillende streken treedt een vermenging van kleuren op waar hij geen controle meer over heeft. Schuppers laat het toeval dus een rol spelen in zijn werk, iets waarmee hij refereert aan zijn wens dat het schilderij zichzelf genereert en zijn rol zich verhoudt tot een regisseur die zijn acteurs veel vrijheid geeft.
In zeer recent werk wordt zijn omgang met het toeval nog extremer. Op een doek van groot formaat worden lagen alkyd- en olieverf aangebracht in de kleuren rood, geel en blauw. Hierna gooit Schuppers terpentijn op een deel van het schilderij, laat het intrekken en trekt vanuit de met het oplosmiddel bedekte delen horizontale en verticale sporen over het doek. Het visueel resultaat hiervan is een verzameling vervreemdende structuren die behalve een schilderkunstige ook een fotografische uitstraling hebben. Deze doeken lijken de weergave van een maanlandschap. geen enkele vertrouwde referentie, in vorm, kleur en compositie, is meer aanwezig.
Het is begrijpelijk dat Schuppers de hete adem van Marcel Duchamp in zijn nek voelt. Deze kunstenaar heeft in het tweede decennium van deze eeuw de schilderkunst al dood verklaard; een uitspraak die in ons eigen decennium nog steeds rondgalmt. Schuppers weet met zijn werk, ondanks alle ontsnappingsclausules die erin besloten liggen, nog altijd trouw te blijven aan de schilderkunst. Het werkje met de in geschilderde letters steeds weerklinkende tekst "ready made" mag dan een ultieme wens behelzen, zolang de letters nog geschilderd zijn kunnen zich nog vele uitdagingen voor hem aandienen.
